Pamplona

Ugali kong ilagay sa huling pahina ng bawat aklat ko kung kailan ko ito binili. Kanina, samantalang binabasa ko sa bus pauwi kina Inay at Itay ang nobelang Paris ang tagpuan, nakita kong mahigit na tatlumpu’t limang taon na ang tanda nito.

Ilang ulit ko na itong nabasa. Kaya alam kong malapit-lapit nang pumunta sa Pamplona ang mga tauhan nito. At, siyempre, sa bus kanina, nagunita ko ang ilang araw ko sa Pamplona, dalawampung taon na ang nakakaraan.

May ilang kaibigang Pilipino akong dinalaw doon, ngunit mas marami akong oras na walang kasama. Tumuloy ako sa pension sa itaas ng isang restawran kaya amoy ng kung anong piniprito ang naghehele at gumigising sa akin.

Noong unang gabi ko sa bayang iyon, naglakad ako nang malayo at kumain sa isang maliit na restawran na halos walang ibang tao. Nagulat ako nang kaagad akong binigyan ng isang bukas na bote ng alak. Hindi ko na maalala kung ano ang kinain ko, pero tandang-tanda ko ang napakasarap na pakiramdam ng pagkalango paglakad ko pauwi.

Isang tanghali nama’y kumain ako sa Cafe Bar Iruna, dahil paborito raw ito ni Hemingway, na noo’y paborito kong nobelista. Maaga pa yata nang dumating ako dahil walang ibang tao sa malaki’t bahagyang marangyang bulwagan kundi ang ale sa mesang kaharap ko. Ganadung-ganado siya sa pagkain, at sarap na sarap naman ako sa panonood sa kanya.

Nang hapong iyon, pumunta ako sa tanyag na stadium ng mga toro. Pagkaraa’y umupo lang ako sa plasa, sa gitna ng maraming tao—matatanda, dalaga’t binata, dalagita’t binatilyo, mga musmos. Sasandali pa ako doon nang tumunog ang kampana ng simbahan, at nagtipun-tipon ang karamihan sa kanila. Nagsayaw sila, magkakatugma ang galaw! Gulat na gulat ako, at nangawit ang panga ko sa lapad at tagal ng aking ngiti.

Kinagabiha’y nanood ako ng dula sa Kastila—komedya tungkol sa isang babaeng lumilipas na ang ganda. Katiting na katiting ang naunawaan ko, ngunit nakitawa ako paminsan-minsan sa hindi gaano karaming nanonood. Kakaunti rin ang tao sa malaki’t madilim na simbahan nang dumalo ako sa Misa kinabukasan.

Samantalang naglalakad ako mula sa simbahan, tumigil ang kasalubong kong matandang lalaki, hinawakan ang kaliwang balikat ko, at tinanong ako, “Eres Chino?” Nang sabihin kong, “No, soy Filipino,” tumango lamang siya’t ngumiti bago nagpatuloy maglakad palayo sa akin.

Nangongolekta pa ako ng mga manikang payaso noon, at sa isang tindahang nadaanan ko, nasulyapan ko ang isang sa tingin ko’y garing ang mukha. Pumasok ako’t nang malaman kong kaya ko ang presyo nito, kaagad kong binili. At mangyari pa’y nang iabot ito sa akin, nakita kong plastik lamang naman ang mukha nito. Hanggang ngayo’y kapiling pa rin ito ng marami ko pang ibang payasong nakahilera sa ilang gradas ng estante dito sa tahanan nina Inay at Itay.

Kutob ko’y balang araw, makakabalik ako sa Pamplona. Kung paano at kailan ay guguni-gunihin ko pa.